భారతదేశంలోని బయోస్ఫియర్ రిజర్వులు

ప్రాదేశిక, తీర ప్రాంత ఆవరణ సమతౌల్యాన్ని కాపాడటానికి యునెస్కో చట్రం కింద మానవ, జీవావరణ కార్యక్రమంలో భాగంగా మనదేశంలో 1986లో బయోస్ఫియర్‌ను స్థాపించారు. దేశంలో మొదటి బయోస్ఫియర్ నీలగిరి. 2025, జూన్‌ నాటికి దేశంలో 18 బయోస్ఫియర్ రిజర్వ్‌లున్నాయి. వీటిలో 12 యునెస్కో వరల్డ్‌ నెట్‌వర్క్‌ ఆఫ్‌ బయోస్పియర్‌ రిజర్వ్స్‌ (డబ్ల్యూఎన్‌బీఆర్‌) గుర్తింపు పొందాయి.

• ప్రపంచవ్యాప్తంగా 134 దేశాల్లో 759 బయోస్పియర్‌ రిజర్వ్‌లు ఉన్నాయి. వీటి మొత్తం విస్తీర్ణం 7.4 మిలియన్‌ చదరపు కిలోమీటర్లు. దాదాపు 275 మిలియన్ల జీవరాశులకు ఇవి ఆవాసాలుగా ఉన్నాయి. 
  జీవవైవిధ్య పరిరక్షణ, సుస్థిర అభివృద్ధి, పరిశోధనలకు బయోస్ఫియర్‌ రిజర్వ్‌లు ప్రధాన కేంద్రాలుగా ఉన్నాయి.

ముఖ్యాంశాలు:

• ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద బయోస్పియర్ రిజర్వ్‌ - గ్రేట్ గోబీ బయోస్పియర్ రిజర్వ్. ఇది మంగోలియాలో ఉంది. దీని విస్తీర్ణం 9.7 మిలియన్ హెక్టార్లు. ఇది 1976లో యునెస్కో గుర్తింపు పొందింది. గ్రేట్‌ గోబీ మంచు చిరుతలు, గోబీ ఎలుగుబంట్లు, బాక్టీరియన్‌ ఒంటెలు లాంటి అనేక అంతరించిపోతున్న జాతులకు ఇది నిలయం.
• ప్రపంచంలోని అతి చిన్న బయోస్పియర్ రిజర్వ్‌ - అస్సాంలోని దిబ్రు-సైఖోవా. ఇది 765 చ.కి.మీ విస్తీర్ణంలో ఉంది. దీనికి 1997లో యునెస్కో గుర్తింపు లభించింది. సతత హరితారణ్యాలు, గడ్డి భూములు, చిత్తడి నేలలకు ఇది ప్రసిద్ధి.
• భారతదేశంలో మొట్టమొదటి బయోస్పియర్ రిజర్వ్ - నీలగిరి బయోస్పియర్ రిజర్వ్. ఇది 1986 లో ఆ గుర్తింపు పొందింది. ఇది పశ్చిమ కనుమల్లో ఉంది. తమిళనాడు, కర్ణాటక, కేరళ రాష్ట్రాల్లో భాగం. ఈ ప్రాంతం విస్తృత శ్రేణి పర్యావరణ వ్యవస్థలు, జీవవైవిధ్యానికి నిలయం.

భారతదేశం బయోస్ఫియర్ రిజర్వ్‌లు

♠ గుర్తు ఉన్నవి యునెస్కో రక్షిత బయోస్ఫియర్ రిజర్వులు